Artikel 5.2.1. van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013:
De zakelijkrechthouders en de gebruikers van een archeologisch ensemble moeten het :
1° als een geheel bewaren;
2° in goede staat behouden;
3° beschikbaar houden voor wetenschappelijk onderzoek.
In afwijking van het eerste lid, 1°, mogen onderdelen van een archeologisch ensemble gedurende een periode van maximaal vijf jaar uit het archeologisch ensemble worden gelicht voor educatieve, wetenschappelijke of conservatiedoeleinden als daarvoor een schriftelijke overeenkomst is gesloten. De schriftelijke overeenkomst kan meermaals voor een periode van maximaal vijf jaar hernieuwd worden.
De zakelijkrechthouder die het beheer van een archeologisch ensemble toevertrouwt aan een erkend onroerenderfgoeddepot voldoet aan de verplichtingen, vermeld in het eerste lid.
Archeologen van het Vlaams Erfgoedcentrum hebben tijdens archeologisch onderzoek in de omgeving van Gasthuishoeven te Mortsel een kuil aangetroffen met vondsten uit de Romeinse periode. Het veldonderzoek vond plaats in het kader van de aanleg van ondergrondse hoogspanningskabels door netbeheerder Elia.
Er werd een Romeinse patera (metalen drinkbeker), een spreukbeker en een schaal gevonden (foto's in bijlage). Archeologische vondsten worden eigendom van de grondeigenaar, in dit geval dus stad Mortsel.
De aard van de vondsten vraagt om een gespecialiseerde aanpak en ze zijn dan ook bij een conservatiespecialist ondergebracht die de vondsten reinigt en behandelt tegen verdere verwering. Vooral de metalen vondsten dienen extra beschermd te worden.
IOED Zuidrand adviseert om de vondsten over te dragen aan het provinciaal erfgoed depot, en verwijst naar het Onroerenderfgoeddecreet.
Uit het decreet blijkt dat ensembles in zijn geheel dienen bewaard te blijven, er kan dus geen deel van de vondst bewaard blijven bij de stad en een deel bij een depot.
Voor de bewaring van zulke vondsten is het belangrijk dat de luchtvochtigheid en temperatuur, afhankelijk van het voorwerp, aan bepaalde criteria voldoen en constant blijven. Verder is het verpakkingsmateriaal ook zeer belangrijk en gelden er specifieke vereisten. De vondsten dienen ook regelmatig opnieuw behandeld te worden.
Een kijkkast dient eveneens aan bovenstaande vereisten te voldoen.
Daarnaast dienen de vondsten steeds beschikbaar te zijn voor wetenschappelijk onderzoek. Ook het opgravingsrapport dient (digitaal) bewaard te worden en steeds beschikbaar te zijn.
Om bovenstaande redenen is een overdracht naar een erkend depot interessant omdat zij de voorwerpen op hun kosten in goede omstandigheden bewaren, het rapport bewaren in hun (digitaal) archief, ter beschikking stellen voor verder onderzoek, regelmatig onderhoud voorzien en tenslotte hebben zij ook speciaal daarvoor ingerichte kijkkasten (foto in bijlage) die instanties kunnen uitlenen om voorwerpen tentoon te stellen. De stad Mortsel kan dus de vondsten steeds publiek tentoon stellen zonder daarvoor enige kosten/lasten te ondervinden behoudens de gebruikelijke verzekering.
Een overdracht naar de provincie betekent ook een definitieve eigendomsoverdracht (overdrachtsformulier in bijlage).
Er werd een bijkomend advies gevraagd aan professor doctor Wim De Clercq van het departement archeologie van de Universiteit Gent. We ontvingen op 10 maart 2021 volgend antwoord:
"Met betrekking tot de deponeringsproblematiek is de overdracht naar het provinciaal depot in Antwerpen m.i. de beste en ook zeer courante oplossing. Het depot en de beheerders kunnen er immers garant voor staan dat deze objecten in de meest optimale (oa klimatologische) omstandigheden worden bewaard, en dat over hun conservatietoestand wordt gewaakt 'als een goede huisvader', en dat waar dat nodig zou blijken na verloop van tijd de juiste aanvullende conservatietechnieken worden toegepast zodat ze bewaard blijven voor toekomstig onderzoek en publiekswerking.
Met betrekking tot dit laatste aspect en de wil van het gemeentebestuur om de vondsten tentoon te stellen: dit kan men enkel maar toejuichen en de ervaring leert dat dit steeds succesvolle projecten zijn die het publiek de waarde van hun lokaal erfgoed opnieuw laten bleven, zelfs al gebeurt dit op kleinschalige wijze. Ook vanuit de deponering in het provinciaal depot kan dit geen problemen stellen, er zijn immers nog al voorbeelden bekend in Antwerpen en andere provincies waarbij vondsten (tijdelijk) terug gaan naar de plek van herkomst voor een expo of ander publieksproject. Bovendien zie ik vaak dat er hierbij een mooie samenwerking ontstaat tussen gemeente en depot / provincie: een win-win-situatie dus. Mits een duidelijke overeenkomst tussen gemeente en depot, moet er dus zeker veel mogelijk zijn."
Er werd een advies gevraagd aan de Mortselse heemkundige kring. Het antwoord van Bruno Gastmans werd ontvangen op 10 mei 2021:
"We zijn van mening dat de vondsten aan het grote publiek getoond moeten worden. Waar beter dan in het vernieuwde stadhuis.
Om dit erfgoed zo goed mogelijk te bewaren voor de generaties na ons is het van het grootste belang dat dit gebeurt in optimale omstandigheden. We stellen dan ook voor om de artefacten over te dragen aan het Provinciaal Archeologisch Depot."
De gemeenteraad keurt de eigendomsoverdracht van de archeologische vondsten aan het Provinciaal Archeologisch Depot goed.