Plaatsen struikelstenen mogelijk maken in Mortsel
We stellen voor dat de stad Mortsel – om de zichtbaarheid van Wereldoorlog II in het openbaar domein verder te verhogen – een regelgevend kader uitwerkt zodat er in Mortsel struikelstenen in voetpaden kunnen geplaatst worden. Een struikelsteen (of Stolperstein) is een kasseivormige steen van 10X10 cm waarin de naam, geboortedatum, deportatiedatum en eventuele plaats en datum van overlijden van slachtoffers van nazigeweld – Joodse en anderen – gegraveerd wordt. De struikelsteen wordt in het voetpad geplaatst ter hoogte van waar het slachtoffer woonde, werkte, studeerde of tijd doorbracht.
Hiermee sluit Mortsel zich aan bij het symbolisch kunstproject van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Sinds de eerste steenlegging in Duitsland in 1995 liggen er in Europa nu al meer dan 90.000 steentjes verspreid over meer dan 25 landen.
Procedure starten voor familie Van Houten-Menist
De familie Van Houten-Menist woonde tijdens de oorlog in de Ridder Van Ranstlei 49 in Mortsel. Het gezin van vier bestond uit vader Eliazer, moeder Helena, zoon Herman en dochter Lea. Het gezin kwam oorspronkelijk uit Nederland en had zijn thuis gevonden in Mortsel, waar in 1928 dochter Lea het levenslicht zag. Eliazer werkte als boekhouder, Helena als huisvrouw. Zoon Herman was schrijnwerker en dochter Lea zat nog op de middelbare school.
Hun namen vinden we ook terug op twee transportlijsten.
De eerste werd opgesteld op 28 augustus 1942 en bevat de namen van Eliazer, Helena en Lea. Alle drie hadden ze een ‘Arbeitseinsatzbefehl’ gekregen. Wat betekende dat ze zich moesten aanmelden in kazerne Dossin. Daar aangekomen werden ze meteen in hechtenis genomen. Wat hen boven het hoofd hing, dat wisten ze niet.
Op 29 augustus 1942 vertrok hun transport uit Mechelen. Drie dagen later kwam de trein aan in Auschwitz. Van de 1.000 mensen die met deze trein werden gedeporteerd, hebben er 35 de oorlog overleefd.
De tweede transportlijst, die werd opgesteld op 29 oktober 1942, bevat de naam van Herman. Twee dagen later vertrokken in Mechelen twee transporten met in totaal 1.697 gevangenen. Veel gedeporteerden hadden voordien reeds dwangarbeid verricht, in het noorden van Frankrijk bij de bouw van de Atlantikwall. Meer dan waarschijnlijk was Herman een van hen. Van de mensen op deze transporten hebben er 86 de oorlog overleefd.
In het Belgisch Staatsblad van 8/9 augustus 1949 werd een bericht gepubliceerd over het ‘vermoedelijk overlijden’ van het gezin Van Houten-Menist. Volgens dat bericht zijn ze alle vier ‘vermoedelijk’ omgekomen ‘in de streek van Auschwitz’ ‘in 1943. Wat niet helemaal klopt: ze zijn in Auschwitz omgekomen, Eliazer, Helena en Lea in het najaar van 1942, Herman in 1943.
Eliazer, Helena, Herman en Lea: Mortselaars zoals jij en ik. Het noodlot dat hen trof mag niet worden vergeten. Als slachtoffers van het nationaalsocialisme kunnen zij worden herdacht met een 'Stolperstein', een struikelsteen, aangebracht in het voetpad voor hun vroegere woonst in de Ridder Van Ranstlei 49.
Aanvraagprocedure voor struikelstenen in Mortsel
Het tragische verhaal van de familie Van Houten-Menist is goed gedocumenteerd. Maar in Mortsel hebben meer ongelukkigen het lot van deportatie moeten ondergaan. Denken we maar aan de Mortselaars die destijds moedig verzet hebben geboden en dit met hun leven hebben moeten bekopen. Ook zij verdienen te worden herdacht met een struikelsteen.
Daarom moet het voor burgers en verenigingen mogelijk worden gemaakt dat zij op eigen initiatief en goed gedocumenteerd een struikelsteen kunnen aanvragen voor een Mortsels slachtoffer van het nationaalsocialisme.
Voorstel van beslissing
Artikel 1
Stad Mortsel maakt een regelgevend kader zodat ook in Mortsel struikelstenen kunnen geplaatst worden.
Artikel 2
Stad Mortsel start de procedure voor een struikelsteen voor de gedeporteerde familie Van Houten-Menist, slachtoffers van nazigeweld.
Artikel 3
Stad Mortsel voorziet in een aanvraagprocedure voor burgers en verenigingen voor struikelstenen.