De deontologische code voor mandatarissen is reeds verplicht sinds 2007. Op 1 februari 2023 keurde het Vlaams Parlement een voorstel tot wijziging van het Decreet Lokaal Bestuur goed. Vanaf maart 2023 zijn alle steden en gemeenten in Vlaanderen verplicht om een deontologische commissie op te richten, volgens de nieuwe richtlijnen. De bedoeling is dat de deontologische commissie toeziet op de code en erop toeziet dat de lokale mandaten op een verantwoorde manier ingevuld worden.
Samenstelling commissie
De deontologische commissies van de gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn bestaan minstens uit één vertegenwoordiger per fractie in de gemeenteraad. Het voorstel is om de deontologische commissie samen te stellen uit de voorzitter van de gemeenteraad en de leden van het fractieleidersoverleg.
Oprichting
Er moeten twee commissies opgericht worden: één voor de gemeenteraad en één voor de raad voor maatschappelijk welzijn. De samenstelling van deze twee commissies kan identiek zijn.
Bevoegdheid commissie
De bevoegdheden van de deontologische commissie worden vastgelegd in de deontologische code voor mandatarissen.
We stellen voor dat de deontologische commissie volgende bevoegdheden opneemt:
Het komt erop neer dat de deontologische commissie een einduitspraak doet over een integriteitsschending. De deontologische commissie kan geen tuchtmaatregelen of blaam opleggen. De raad kan op basis van deze einduitspraak een sanctie opleggen.
Anonieme meldingen en meldingen tegen een groep gemeenteraadsleden worden onontvankelijk verklaard. De deontologische commissie vergadert niet openbaar. Bij het vooronderzoek van het vermoeden van een integriteitsschending kan de deontologische commissie zich laten bijstaan door de algemeen directeur en de integriteitscoördinator.
Artikelen 52 tot en met 57 van de deontologische code worden aangepast op basis van de nieuwe richtlijnen.
Artikel 39 van het decreet lokaal bestuur: De gemeenteraad neemt een deontologische code aan en richt een deontologische commissie op. De deontologische code regelt ook de samenstelling, werking en bevoegdheid van de deontologische commissie. De deontologische commissie bestaat minstens uit één vertegenwoordiger per fractie in de gemeenteraad.
Artikel 74 van het decreet lokaal bestuur bepaalt dat artikel 39 van toepassing is op de raad voor maatschappelijk welzijn.
Besluit OCMW-raad van 23 juni 2020 waarbij goedkeuring werd gehecht aan de deontologische code voor mandatarissen, en de daaropvolgende wijzigingen.
De raad voor maatschappelijk welzijn heft met onmiddellijke ingang artikelen 52 tot en met 57 van de deontologische code op en hecht goedkeuring aan de gewijzigde artikelen als volgt:
"NALEVING EN HANDHAVING VAN DE DEONTOLOGISCHE CODE - ARTIKEL 52
De deontologische commissie ziet erop toe dat de fracties en de individuele lokale mandatarissen volgens de deontologische code handelen. De samenstelling van de deontologische commissie bestaat uit de voorzitter van de gemeenteraad en de fractieleiders. Indien een van deze leden onderwerp is van een vermoeden van schending, dient een lid van de meerderheid vervangen worden door een lid van de meerderheid en een lid van de oppositie vervangen te worden door een lid van de oppositie. De deontologische commissie vergadert niet openbaar. De commissie wordt samengeroepen en voorgezeten door de voorzitter van de gemeenteraad. Minstens éénmaal per jaar komt de deontologische commissie samen.
Er zijn verschillende fasen te onderscheiden die spelen bij het toezien op de naleving van de deontologische code. De bevoegdheden van de deontologische commissie zijn de volgende:
Het sanctioneren na de uitspraak is een bevoegdheid van de raad.
HET VOORKOMEN VAN MOGELIJKE SCHENDINGEN - ARTIKEL 53
Wanneer een lokale mandataris twijfelt of een handeling die hij/zij wil verrichten een overtreding van de code zou kunnen zijn, wint het lid hierover advies in bij de deontologische commissie.
HET VOORKOMEN VAN MOGELIJKE SCHENDINGEN - ARTIKEL 54
Wanneer een lokale mandataris twijfelt over een nog niet uitgevoerde handeling van een andere lokale mandataris, dan waarschuwt hij/zij die persoon. De lokale mandataris verwoordt de twijfels en verwijst de betrokkene zo nodig door naar de deontologische commissie.
HET SIGNALEREN VAN VERMOEDENS VAN SCHENDINGEN - ARTIKEL 55
Wanneer een lokale mandataris vermoedt dat een regel van de deontologische code is overtreden door een andere lokale mandataris, dan kan hij/zij hiervan melding maken bij de algemeen directeur of het personeelslid dat door de algemeen directeur daartoe werd aangewezen. Anonieme meldingen en meldingen die gericht zijn tegen een groep raadsleden worden onontvankelijk verklaard.
De algemeen directeur of het personeelslid dat door de algemeen directeur daartoe werd aangewezen, meldt een ontvankelijke melding aan de voorzitter van de raad, die dan meteen doorverwijst naar de deontologische commissie om een vooronderzoek te doen. De deontologische commissie kan zich in het vooronderzoek laten bijstaan door de algemeen directeur en de integriteitscoördinator.
HET ONDERZOEKEN VAN VERMOEDENS VAN SCHENDINGEN - ARTIKEL 56
Wanneer er na vooronderzoek door de deontologische commissie een concreet vermoeden bestaat dat een lokale mandataris een regel van de deontologische code heeft overtreden, verrichten zij een uitgebreid onderzoek hiernaar.
HET ZICH UITSPREKEN OVER SCHENDINGEN - ARTIKEL 57
Wanneer vaststaat dat er sprake is van overtreding van een regel van de deontologische code, doet de deontologische commissie een uitspraak van afkeuring ten aanzien van bepaalde gedragingen. Zij maken het verslag over aan de raad die op basis van de einduitspraak een sanctie kan opleggen aan de desbetreffende mandataris. De deontologische commissie kan de melding ook extern overmaken aan het parket of een dossier met de bevindingen doorsturen naar de commissie van de Vlaamse Regering met het oog op een tuchtonderzoek."
De raad voor maatschappelijk welzijn hecht met onmiddellijke ingang goedkeuring aan volgende wijzigingen van de toelichting ‘het zich uitspreken over schendingen’ van de deontologische code:
De titel van deze toelichting wordt volledig vervangen door 'SANCTIONEREN'.
Paragraaf 1 van deze toelichting wordt aangevuld met volgende zin: "De raad komt in haar oordeel tot een consensus.".